| Tiếng Nghệ Tĩnh |
Từ ghép/từ đồng nghĩa |
Tiếng phổ thông |
Giải nghĩa / thành ngữ / tục ngữ/ ca dao liên quan |
| |
|
|
|
| E |
|
|
|
| Ênh |
|
anh |
|
| |
Cu ênh / nhiêu ênh |
thằng cu anh |
|
| |
ênh cu |
nghĩa như ả chắt, ả cháu |
ênh cu Tuệ = anh Tuệ, ênh nhiêu Hoan = anh Hoan |
| Ẻ |
|
ỉa |
Chưa hoọc bắt chuột đạ hoọc ẻ bếp |
| Éch |
|
ách cày |
Éch trửa đàng quàng vô cổ |
| |
|
|
|
| G |
|
|
|
| Ga |
|
con gà |
Răng chưa sang nhởi nhà choa
Bà o đạ nhốt con ga troong truồng (Ng.Bùi Vợi) |
| Gại |
khải |
gãi ngứa |
Khải/gại nhằm lộ ngá = gãi đúng chỗ ngứa |
| Gắt |
Gắt ló |
gặt lúa |
|
| Gấy |
|
vợ |
Anh về cứ việc rèo bò
Râu tóc chưa đủ chưa ra trò gấy nhông |
| Ghin |
gưn |
gần |
|
| Giôống |
|
giống |
|
| Giự |
|
giữ |
Đánh giặc giự vua, làm mùa giự giôống |
| Gọ |
|
biến âm của gõ |
gọ cửa = gõ cửa |
| Gộ |
|
gỗ |
Gộ chợ Mọ, bò chợ Si |
| Gộc |
cộc / Côộc cơn |
gốc cây |
Ngồi dới côộc cơn = ngồi dưới gốc cây |
| Gờng |
gầng / gưng |
gừng |
Cay như khỉ ăn gưng |
| Gức |
|
gấc |
Ăn mày còn đòi xôi gức |
| Gụ |
|
con gấu |
Cười như gụ say mật ong |
| |
|
|
|
| H |
|
|
|
| Hại |
|
biến âm của hãi |
|
| Hạm |
|
biến âm của hãm |
|
| Hấn |
|
hắn |
|
| Hẩng |
trời hẩng |
trời hửng nắng |
|
| Hẻn |
|
cá trê |
|
| Hoe |
|
con đầu lòng |
enh Hoe Bân = anh cả Bân; ả Hoe Nhiễu = Chị cả Nhiễu |
| Hói |
|
đoạn sông cụt |
|
| Hớng |
hấng |
hứng |
|
| Hoọc |
|
học |
|
| Hụ |
|
biến âm của hũ |
|
| Hui |
|
thui |
thịt bò hui = thịt bò thui |
| Hun |
|
hôn |
|
| |
|
|
|
| I |
|
|
|
| Ì |
|
ừ |
nhít ì, nhì mần thinh |
| Ỉu |
|
bị ẩm không còn dòn |
bénh tráng ỉu hết rồi |
| |
|
|
|
| K |
|
|
|
| Kè |
tro kè |
Một giống cọ rách lá |
Thịt chó chợ Bè, tro kè làng Đông |
| Khái |
|
con hổ |
|
| Khải |
gại |
gãi |
Khải nhằm lộ ngá = khải đúng chỗ ngứa |
| Kháp |
kháp mặt |
gặp mặt |
Kháp nhau giữa đêm rằm hát hội, chiếc nón ba tầm trao gửi làm tin |
| Khạp |
|
thùng gỗ lớn dùng đựng nước mưa, đựng mật mía, hoặc muối nước mắm |
|
| Khảy |
Khảy đờn |
gãy đàn |
|
| Khén |
|
được phơi khô dòn thơm mùi nắng |
khoai khén, lúa khén |
| Khỏ |
khỏ trốc / trọi |
cốc vào đầu |
|
| Khở |
khở ra |
gỡ, bóc ra |
|
| Khoóc |
|
khóc |
Khoông cho mần thầy thi khoóc, cho mần thầy thì đoọc nỏ ra |
| Khót |
|
vót, gọt |
khót nan, đan phên = vót nan, đan liếp |
| Khu |
|
đít, mông |
Da đen khu đỏ lắm ló nhiều tiền
Da trắng khu trắng chỉ phiền vợ con |
| |
Khu đọi |
trôn bát |
|
| |
Khu mấn |
đụp váy |
|
| |
Khu ẻ |
lỗ đít |
|
| Khun |
|
khôn |
Hết khun đùn dại |
| Kít |
|
cứt |
Chó khun tha kít ra bại,cho dại tha kít về nhà |
| |
|
|
|
| L |
|
|
|
| Lả |
|
lửa |
lả đỏ rưng còn bưng rơm đến |
| Lặc lè |
|
khuỷu chân |
|
| Lại |
|
lưỡi |
Chó le lại, ngài vại vưng (kinh nghiệm dân gian) |
| Lắt |
lặt |
nhặt |
Dao vàng lắt rọt tằm rơi
Không đau không xót bằng lời em than |
| |
lắt rau |
nhặt rau |
|
| |
giò lắt |
nhặt những miếng thịt ngon nhất để làm giò lụa - một loại giò lụa đặc biệt của TP Hà Tĩnh |
|
| |
lặt |
thiến heo, thiến chó… |
dốt như me lặt |
| Lảy |
trảy, tảy |
hái quả |
|
| Lẩy |
mần lẩy |
làm dỗi, làm hờn |
hấn mần lẩy rồi = nó dỗi rồi |
| Lể |
|
nhễ (gai) |
|
| lệ |
|
lễ |
mần lệ, cúng lệ |
| Liện |
vịm |
liễn để muối cà, muối mắm |
|
| Ló |
|
lúa |
Ló lổ thanh minh rung rinh cả xạ
Ló lổ lập hạ buồn bạ cả làng |
| Lộ |
|
lỗ, chỗ |
|
| |
lộ nớ |
chỗ đó |
|
| |
lộ khu |
lỗ đít |
|
| Lốm |
|
nhét cá miếng to vào mồm |
|
| |
nót lống/ nót lốm/ nót trướn |
nuốt chửng, nuốt lống |
|
| Lòn |
gạo lòn/bắp lòn |
ngô/gạo tẻ |
|
| Lót lét |
|
rón rén |
lót lét như thằn lằn mồng năm |
| loọc |
|
luộc |
|
| loong |
|
long |
|
| loỏng |
|
lỏng lẻo |
|
| Lôông |
lông cơn/lôông cơn |
trồng cây |
Kê chớ lôông già, cà chớ lôông non |
| Lôổng |
lổng/ trộng/trôộng |
lủng |
|
| Lưa |
|
còn |
|
| |
rưng lưa/ nưng lưa |
đang còn |
|
| |
nỏ lưa chi nựa |
chẳng còn gì cả |
|
| Luồi |
trào |
sào tre chống thuyền |
|
| Lút |
nác lút |
nước ngập, nước lụt |
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
| M |
|
|
|
| Mấn |
|
váy |
Khố ba quấn, mấn ba xoay
Nhớ cẩn thận đừng sai
Kẻo mua cười cho thiên hạ
(vè cố Thiệm) |
| Mần |
|
làm |
Mần rể chớ nấu thịt tru, mần du chớ rang cơm nguội |
| Mạn |
|
mượn |
|
| Mẳn |
|
nhỏ, hạt đầu mày |
ga cồ ăn tấm mẳn biết khi mô đầy diều |
| Mạo |
Miều |
cái mũ |
Thằng phi công lọng khọng, cút cả mạo lẫn miều (vè thần sấm mỹ) |
| Me |
|
con bê |
|
| Mệ |
|
mẹ |
|
| Méch |
|
mách |
|
| Mén |
|
nhỏ |
|
| |
dam mén |
cua đồng nhỏ mới nở |
|
| |
chí mén |
con chấy con |
|
| Mên |
|
phên, liếp đan bằng nứa |
|
| Ménh |
méng/ mánh |
miếng |
|
| Mẹnh |
mẹng |
miệng |
nhịn mẹnh đại khách= nhịn miệng đãi khách |
| Mi |
|
mày |
|
| Mít |
trơn mít |
trơn bóng |
|
| |
chối trơn mít |
chối bay chối biến |
Chối trơn mít như chó liếm kit lá tre |
| Mô |
|
đâu |
Đi mô mà vội mà vàng |
| Mồ |
|
nào |
Có trù cho mánh bạn mồ
Gọi rằng tình nghịa khi mô đến dừ |
| Mọi |
|
con muỗi |
|
| Mọm |
|
biến âm của mõm |
|
| Mống |
|
mầm hạt |
|
| mống |
nảy mống/ nảy môống/ nit môống |
nảy mầm hạt |
|
| Mờng |
mầng |
mừng |
Mờng như cha chết sôống lại |
| Mự |
|
mợ |
|
| Mụ gia |
|
mẹ chồng |
Thương chồng phải khóc mụ gia
Ngẫm tui với mụ nỏ bà con chi |
| Mui |
|
môi |
Chim ri, ga rú chớ nuôi
Trai lông bụng, gấy thâm mui thì đừng |
| Mun |
|
tro bếp |
|
| Mùng |
|
màn |
|
| Mủng |
|
dụng cụ đong, đo lường trong nhân, một mủng bằng khoảng 2/5kg lúa |
Ôông xúc một mủng độ
Mụ xúc một mủng khoai
Nấu lên một nồi hai
Hai ôông mụ ngồi nhai...(vè ô lục soạn) |
| Mươn |
|
bàn ăn cơm loại nhỏ, thấp, làm bằng tre rất phổ biến ở Xứ Nghệ |
|
| Mụt |
|
mụn nhọt |
|
| |
|
|
|
| N |
|
|
|
| Ná |
|
nứa |
Ná chẻ thì chìm, lim chẻ thì nổi |
| Nác |
|
nước |
Chết thì chúc thực điểm trà
Sôống thi xin đọi nác cà nỏ cho |
| Nạm |
|
biến âm của nắm |
Thiếp đưa chàng một nạm ngô rang
Đúc nơi mô mà mọc, thiếp xin sang theo hầu |
| Nân |
|
béo núc ních |
béo nân đầu nân đuôi |
| Náng |
|
nướng |
náng khoai, náng sắn… |
| Náng |
|
cái bắp cày |
|
| Nậy |
|
lớn |
Không có tru lấy bò mần nậy |
| Nê |
|
đầy bụng khó tiêu |
|
| néch |
|
nách |
|
| Ngá |
|
ngứa |
|
| Ngài |
|
người |
Mội ngài một đều dợ lều mà đi |
| Ngái |
|
xa |
Ngái thì thương, ghin thì thường |
| Ngận |
|
con chồn hương |
|
| Ngánh |
|
trông mong |
ra ngọ ngánh thử mẹ về chưa |
| Ngành |
chành / chánh |
cành cây |
|
| Ngảnh |
|
ngoảnh |
|
| Ngay |
|
ngày |
Hơn một ngay, hay một đều |
| Ngầy |
|
ngấy (ăn) |
|
| Nghẹch |
ngạch/ nghéch |
ngách, ngóc ngách |
|
| Nghị |
|
biến âm của nghĩ |
Ngần đi nghị lại |
| Nghỉn |
một nghỉn |
một hơi |
|
| nghỉn |
Đen nghỉn |
đen xỉn |
|
| Nghit |
chết nghit |
chết ngất |
|
| Nghit |
nghít (rau) |
ngắt, hái (rau) |
|
| Ngó |
|
trông, nhìn |
|
| Ngò |
|
rau mùi |
|
| Ngọ |
|
biến âm của ngõ |
Lạc đàng bắt đuôi chó, lạc ngọ bắt đuôi tru |
| Ngọi |
đừng ngọi / đừng moọng |
đừng hòng |
|
| Ngong |
|
trông, nhìn |
Anh về em những ngong theo
Ngong trương truông rậm, ngong đèo đèo cao |
| Ngốt |
|
ngột ngạt |
ngốt quá = ngột ngạt quá |
| Nhác |
|
lười |
nhác trượn rọt = lười ưỡn thây |
| Nham |
|
món nộm làm bằng củ chuối hột |
|
| Nhẳng |
nhang nhang |
cao gầy khẳng khiu |
|
| Nhe |
|
nhắm (cho trúng) |
|
| Nhe |
nha |
nhé |
Ra về em dặn thiệt nha,
Mai răng cụng lại sang nhà em chơi |
| Nhít |
nhứt |
nhất |
|
| Nhợ |
nhạ |
nhựa, mủ cây |
|
| Nhởi |
|
chơi |
|
| |
nỏ nhởi |
không chơi |
choa nỏ sèm nhởi với mi nựa = chúng tao không thèm chơi với mày nữa |
| Nhông |
nhôông |
chồng |
Gấu cộ dệ nấu, nhông xấu dệ sai |
| Nhớp |
|
bẩn |
nhớp như hủi |
| Nhủ |
|
bảo, khuyên |
Anh cứ nhủ rằng em không thương |
| Nhui |
nhúi |
dúi cho ai đó ngã dúi xuống |
|
| |
bổ nhúi |
ngã nhào về phía trước |
|
| Nhút |
|
Một loại dưa muối nguyên liệu chính chủ yếu làm bằng quả mít |
Đừng khinh dưa nhút tương cà
Tuy không lịch sự nhưng mà sạch trong |
| Ni |
|
này |
|
| |
cấy ni |
cái này |
|
| |
chộ ni / lộ ni |
chỗ này |
|
| Nì |
nời / nầy |
này |
|
| |
đây nì / đây nời |
đây này |
|
| Nia |
|
nong nhỏ |
|
| Niêu trách |
niêu tréch |
niêu đất |
|
| Nit |
|
nứt |
ruộng đồng khô nit nẻ |
| Nỏ |
|
không |
|
| Nớ |
|
ấy, đó |
|
| |
bên nớ |
bên ấy |
|
| |
cấy nớ |
cái đó |
|
| Nờ |
nà / tề |
à, kìa |
|
| |
đó nờ / đó tề / đó nà |
đó kìa |
|
| |
Rứa nờ/ rứa tề |
vậy kìa |
|
| |
Rứa đó o nờ |
vậy đấy cô à |
|
| Nom |
dòm |
nhìn |
O tê nom rành sọi = cô kia nhìn xinh quá |
| Nồm |
|
cơn gió khô nóng thổi từ hướng núi |
Trưa hè bên chiếc vọng đưa
Mẹ ru con ngủ giựa trưa nắng nồm |
| noóc |
noóc nhà |
nóc nhà |
Nhà cao lôộng noóc,
ló thoóc thì khôông
Anh em thì đôông
Mà ngồi nhịn đói (đố là gì?) |
| Nôốc |
nốc |
thuyền nan |
|
| Nôống |
nống |
nong lớn |
|
| Nớng |
|
nựng con |
|
| Nót |
|
nuốt |
Mía ngọt nót cả cụm |
| Nu |
|
củ nâu nhuộm vải |
|
| Nư |
|
khóc kiểu ăn vạ |
|
| Nực |
sốt |
nóng bức |
|
| Nực |
bệnh nực |
bệnh hen suyễn |
|
| Nức |
|
nấc cụt |
|
| Nuộc lạt |
|
múi lạt buộc |
|
| |
|
|
|
