| Tiếng Nghệ Tĩnh |
Từ ghép/từ đồng nghĩa |
Tiếng phổ thông |
Giải nghĩa / thành ngữ / tục ngữ/
thơ ca hò vè liên quan |
| |
|
|
|
| O |
|
|
|
| O |
|
cô |
mụ o = bà cô |
| O hướu |
|
con tu hú |
|
| Oong |
|
ong |
Trêu oong oong cắn, trêu tắn tắn đòi |
| Ôông |
|
ông |
|
| Ồng ộng |
ôồng ôộng |
nước trút ào ào |
Mây kéo xuống bể thì nắng chang chang
Mây kéo lên ngàn thì mưa ồng ộng |
| Óp |
hột óp |
hạt lép |
|
| Ót |
|
gáy |
|
| Oi |
|
giỏ hom đan bằng tre thường đeo bên hông để đựng cá của người đánh dậm |
|
| |
|
|
|
| P |
|
|
|
| Phại |
|
phải |
|
| Phầng |
Phầng phầng / phờng phờng |
mặt phừng phừng |
|
| Phắt |
|
cóp nhặt |
đi phắt củi = đi góp cành khô làm củi |
| Phên |
|
vách nứa, liếp nứa |
Đừng đập phên xoi mọt
Đừng vạch là tìm sâu |
| Phéch |
béch |
vạch |
phéch vụ cho con bú + vạch vú cho con bú |
| Phit |
|
phứt, vặt, nhổ (lông) |
|
| |
phit cô vịt |
vặt cổ vịt |
|
| |
phit cỏ / bit cỏ |
cắt cỏ |
|
| Phô |
|
nói |
Cho anh đem trù sang phô với mẹ thầy nhà em |
| Phót |
phót qua |
nhảy qua |
|
| Phúng |
lục phúng |
ăn vụng |
Đói lục phúng, túng mần càn |
| |
|
|
|
| Q |
|
|
|
| Quỳn |
cấy cùn / cấy quừn |
cái quần |
Cái quỳn rồi cái áo, chiếu chăn ướt đằm đằm…(Phụ tử tình thâm - dặm xẩm) |
| Quyn nớ |
quưn nớ / cun nớ |
quân đó, bọn đó, chúng nó |
|
| Quyt |
quứt |
quất (roi) |
Tau quyt cho mấy roi = tao quất cho mấy roi |
| |
|
|
|
| R |
|
|
|
| Rạ |
|
dao rựa |
Anh nói với em như rìu chém đá
Như rạ chém đất, như mật rót lộ tai |
| Rặc |
cạn rặc |
cạn khô |
|
| Rặt rặt |
|
chim sẻ |
|
| Ram |
|
nem rán |
|
| Ràn |
Truồng |
chuồng (bò) |
|
| Răng |
rưng |
sao |
răng trước thì mự nói mự thương |
| |
răng rứa? / rưng rứa |
sao vậy? |
|
| Rào |
|
con rạch / sông con |
|
| Rầy |
|
xấu hổ |
|
| Rẹ |
trẹ |
rẽ |
rẹ trái / rẹ phải |
| Rèo |
rèo tru, rèo bò |
chăn trâu |
rèo tru troong rú = chăn trâu trong núi |
| Rếp |
|
con rệp |
|
| Ri |
|
thế này |
|
| |
như ri |
như thế này |
|
| Ri |
|
rừng |
Mô rú mô ri mô nỏ chộ
Mô rào mô bể chộ mô mồ |
| Rinh |
bơng/bâng |
khênh |
|
| Rớ |
|
giống như cái vó, nhưng nhỏ, dùng để cất tép |
|
| Rờ |
|
sờ mó |
|
| Rờ rờ |
rờ rờ rận rận |
nói xằng bậy |
nói rờ rờ rận rận chi rứa mi? = nói xăng bậy gì thế mày |
| Rộc |
rục / đìa |
vũng nước còn sót lại giữa cánh đồng khô hạn, hoặc bên bờ sông cạn |
|
| Ròi |
|
ruồi |
Ròi bu kiến đút |
| Rom |
tóm |
gầy ốm |
|
| Rọng |
|
ruộng |
|
| Rọt |
|
ruột |
Gan Kẻ Sọt, rọt Kẻ Sừng |
| Rớt |
|
rơi |
|
| Rú |
|
núi |
chè rú Mả, cá đồng Sâu
Đi mô xa ngái, nhớ lâu lâu lại về |
| Rụ |
|
biến âm của rũ |
nhoọc rụ = mệt rũ người |
| Rứa |
|
thế |
như rứa = như thế |
| Rựa |
|
biến âm của rữa |
|
| Rum |
|
màu đỏ tím |
|
| Rún |
dún |
rốn |
|
| Rưng lưa |
nưng lưa |
đang còn |
|
| Rược mợ |
|
rửng mỡ |
|
| Rượng |
|
dượng |
|
| |
|
|
|
| S |
|
|
|
| Sạ |
sạ lúa |
gieo thẳng (lúa) |
|
| Sảo |
rổ sảo, rổ sưa |
rổ thưa cỡ lớn |
|
| Sáp |
|
nến |
|
| Sây |
sây trấy |
sai quả, nhiều |
Sây sim đại hạn, sây nhạn được mùa, sây cua thì lụt |
| Sắt |
|
thắt |
sắt rọt sắt gan = thắt ruột thắt gan |
| Sẹ |
sẹ sẹ |
khẽ, nhẹ nhàng |
|
| Sèm |
|
biếm âm của thèm |
sèm nhệ dại = thèm rõ dãi |
| Sẹch |
|
sạch |
đến vụ giêng hai ló troong bồ sẹch trơn |
| Sọi |
|
dễ coi, dễ thương |
Bao nhiêu ngài sọi thì lo
Đêm đêm lắm kẻ rình mò ước ao |
| Sôông |
|
sông |
Sôông su nác nậy khó đò |
| Su |
|
sâu |
|
| Sưa |
|
thưa |
Cấy sưa thừa đất, cấy dày lúa chất đầy kho |
| Siu |
|
thiu |
Con gấy mà lấy cha dòng
Như nước mắm cốt chấm lòng lợn siu |
| |
|
|
|
| T |
|
|
|
| Tắn |
con tắn |
con rắn |
Ra đi gặp tắn mắc may
Ra về gặp tắn, nằm ngay chịu đòn |
| Tảng mai |
|
sáng sớm |
|
| Tấp trộc |
|
lễ bỏ trầu |
|
| Tau |
|
tao |
|
| Tát |
|
rát |
Tát hơi phỏng cổ= rát hơi bỏng cổ |
| Tê |
|
kia |
|
| |
Bựa tê/ tự tê |
hôm kia, hôm nọ, hôm trước |
|
| Théch |
nói théch/ nói séch |
nói thách |
Tau théch mi mà phót qua được mái nhà |
| Thỉ |
một thỉ |
một tý, một chút |
|
| Thúi |
|
thối |
|
| Tơi |
áo tơi |
tấm choàng đan bằng lá nón già để nông dân che nắng, che mưa khi đi làm đồng |
|
| Tóm |
ròm |
gầy |
|
| Tợn |
bạo |
khỏe mạnh |
|
| Toóc |
|
gốc rạ |
|
| Tra |
|
già |
mờng như mụ tra được mấn mới |
| Trấm |
đấy trấm |
đái dầm |
Đấy trấm đổ nhà dột |
| Trậm |
|
biến âm của chậm |
Thứ nhít vợ dại troong nhà
Thứ hai tru trậm, thứ ba rạ cùn |
| Trấn |
|
con rận |
|
| |
trấn mấn |
rận váy |
béo như con trấn mấn |
| Trẩn |
|
lẩn trốn |
trẩn mất tang = lặn mất tăm |
| Trẩn |
nện |
đập (cho một trận) |
Trẩn cho như đòn |
| Trành |
trènh |
sành |
chum trènh, vại trènh… |
| Tráo |
tráo trợ |
chim sáo đen |
Ác tắm thì dợ, tráo trợ tắm thì mưa |
| Trập |
trập xuống |
sập xuống, hạ xuống |
|
| Trắp vả |
|
Bắp vế, bắp đùi |
|
| Trắt |
|
lúa rang |
Ngủ ngày quen mắt, ăn trắt quen mồm |
| Trặt |
|
bó chặt |
|
| Tràu |
|
cả quả, cá lóc |
|
| Trâu |
|
biến âm của sâu |
chỉ một vài vùng |
| Trày |
|
biến âm của chày |
|
| Trây |
|
bôi trét, vây bẩn lên |
|
| |
trây tra/ bây ba |
dây dưa |
Vài lời trọ trẹ trây tra |
| Trấy |
|
trái cây |
|
| Trảy |
|
rôm sảy |
|
| Trảy |
tảy, lảy |
hái (quả, lá…) |
|
| Trẹ |
rẹ |
rẽ |
|
| Trém |
|
lém lỉnh |
thằng cu trém hẹ = thằng bé lém lỉnh nhỉ |
| Trẻo |
trẻo mép |
khôn lanh, ma mãnh |
Con du bà Ngọ, hấn trẻo đạ gớm = con dâu bà Ngọ nó ma mãnh khiếp lên được |
| Trẹo |
|
biến âm của sẹo |
|
| Trết |
|
trét |
|
| Trết |
dếnh trết |
dính bết |
|
| Trết |
|
trát (xây nhà) |
|
| Triêng |
|
đòn gánh |
|
| Trìm |
|
chìm |
|
| |
canh trìm/canh gà |
món xáo gà Nghệ Tĩnh |
|
| Trỉn |
|
mùi hôi của thịt bò, thịt trâu, thịt dê… |
|
| Trịn |
|
ngồi bệt |
ngồi trịn khu một chộ = ngồi bệt đít một nơi |
| Tríu |
Tríu chắc |
níu kéo nhau |
|
| Tro |
|
cây cọ |
Thịt chó chợ Bè, tro kè làng Đông |
| Trọ |
|
tiền đình |
tra mốc trọ = già mốc tiền đình |
| Trộ |
trộ mưa |
trận mưa, cơn mưa |
May mô may, khéo mô khéo
Cơn cỏ héo gặp trộ mưa rào
Mối tình duyên hội ngộ,
Liễu với đào kháp nhau (ví PV) |
| |
Trộ nác |
Dòng nước chảy do mưa tạo nên |
Đó rách mà đó nỏ trôi
Đó còn ngáng trộ cho tôi phiền lòng |
| Troạng |
|
thủng |
|
| Troạng |
soạng |
vụng về |
ăn nói soạng soạng như dùi cui chấm nác mắm |
| Trốc |
trốôc |
đầu |
Tro trôốc mà dại, nhỏ dái mà khun |
| Trộc |
trôộc |
chỗ lối đi mấp mô, nơi có dòng nước chảy tràn qua ngang đường đi, muốn qua phải nhảy qua mới đi tiếp được |
phót qua cái trôộc = nhảy qua bờ mô mương nước |
| Troi |
|
dòi |
|
| Trọi |
|
cốc đầu |
tau trọi cho một cấy rành đau = tao cốc cho một cái rõ đau |
| Trợi |
|
biến âm của sợi |
|
| Trơi đời nhà mi |
|
xấu hổ nhà mày |
|
| Trọm |
|
hốc hác, trũng sâu mặt mày |
nhìn trọm cả mặt rồi = mặt nhìn hốc hác trũng sâu rồi |
| Trổng |
trổng hoác |
trống hoác |
|
| Trớng |
trấng |
trứng (gà, chim…) |
|
| Troong |
|
trong |
|
| |
troong nớ |
trong đó |
|
| Trót |
trót roi |
quất roi |
|
| Trọt |
troọt nác |
giọt gianh |
|
| Trớt |
được trớt chi mô |
được đếch gì đâu |
|
| Trợt |
|
trượt |
trợt bổ ngả = trượt té ngửa |
| Tru |
|
trâu |
Tru ác thì tru dạc sừng |
| Trú |
|
trấu |
|
| Trù |
trù khôông |
trầu không |
Mặc ai chê, mặc ai dèm
Quảy trù đến nhởi mà đem em về |
| trự |
trự tiền |
đồng tiền |
một trự = một đồng |
| Trự |
|
chữ |
Cậu bụng trự, nỏ bằng mự bụng lòng |
| Trùa |
|
chùa |
|
| Trừa |
|
chừa |
Trừa tận tra |
| Trửa |
|
giữa |
Trửa con mắt mà bắt không ra |
| Trục cúi |
trục gúi |
đầu gối |
Trục cúi đi mô, lặc lè theo đó |
| Trúm |
truên |
dụng cụ bắt lươn |
|
| Trún |
|
mớm thức ăn cho con |
|
| Trùn |
|
con giun đất |
|
| Trượn |
|
ưỡn thây |
|
| |
nhác trượn rọt / nhác thượt rọt |
lười ưỡn thây |
|
| Truông |
|
cổng trời, cửa eo rừng |
|
| Truốt |
|
tuốt |
|
| |
truốt lúa |
tuốt lúa |
|
| |
truốt quỳn |
xắn quần lên, cũng có nghĩa là tuột quần ra |
|
| Truột |
|
tuột |
truột chạc = tuột dây, tiếng lóng là hư chuyện hết rồi |
| Trụp |
|
chụp |
|
| Trụt |
|
tụt |
|
| Tùa |
|
dồn lại một chỗ |
Tùa trời một nạm |
| |
tùa trời một nạm |
Dồn trời được một nắm, ý nói phét lác hét cỡ |
|
| Tui |
|
tôi |
Trước mự nói mự thương
Cau tui để sặn trên buồng
Trù tui dènh sặn ngoài nương
Chọng tui đục sặn troong buồng… |
| Túi |
|
tối |
|
| Tùn |
trùn |
giun đất |
|
| Tướu |
|
con khỉ |
|
| |
|
|
|
| U |
|
|
|
| Ung |
ung với mềnh |
cậu với tớ |
|
| |
|
|
|
| V |
|
|
|
| Vẹ |
|
biến âm của vẽ |
Khéo vẹ cho đị xăn mấn = kéo vẽ cho đĩ xắn váy |
| Véch |
|
vách |
Nhà có ngẹch, véch có lộ tai |
| Ven |
vên |
cái xẻng |
|
| Vên |
con vên |
con vắt |
|
| Vènh |
|
vành |
Vènh nón ba tầm trao gởi làm duyên |
| Vét |
bét |
con rận trâu, chó… |
|
| Voòng |
|
vòng |
|
| Vôống |
vống |
vụng |
Vôống đẹo khéo chựa= vụng đẽo khéo chữa |
| Vụ |
|
vú |
|
| Vưa |
|
vừa |
Vưa một ménh lủm = vừa một miếng lốm |
| Vụng |
|
vũng |
|
| Vưng |
hột vưng |
hạt vừng |
Chó le lại, ngài vại vưng (kinh nghiệm trồng vừng) |
| Vưng |
|
vâng (nói trệch âm) |
|
| |
|
|
|
| X |
|
|
|
| Xạ |
|
xã |
|
| |
hợp tác xạ |
hợp tác xã |
|
| |
mặt xạ đòi |
mặt xã đòi |
|
| Xăm |
xăm / mòi |
suối sâu/ khe cạn |
Qua ba con xăm, bảy con mòi = qua ba suối sâu, bảy khe cạn |
| Xán |
|
ném |
xán cảy trốc = ném u đầu |
| Xáp |
kháp |
gặp mặt |
Kháp nhau giữa đêm rằm đám hội
Chiếc nón ba tầm trao gửi làm duyên |
| Xắt |
|
cắt, thái |
xắt chuối, xắt khoai |
| Xắt |
|
giặt |
xắt mấn = giặt váy |
| Xoong |
|
soong |
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
| Y |
|
|
|
| Yêm |
|
em |
|
| |
nhà yêm |
em, chúng em |
|
| Yêng |
|
anh |
|
| |
|
|
|
| |
|
|
|
