Phần I: Hát dạo - Hát chào - Hát mừng - Hát Hỏi

A.           Hát dạo: Thường khi đến đầu ngõ phường vải, các nho sĩ bắt đầu đánh tiếng, thông báo cho phường vải biết mình đã đến, gọi là hát dạo

 

Hò ơ…

Ai có chồng thì nói chồng đừng sợ,

Ai có vợ thì nói vợ đừng ghen,

Tới đây hò hát cho quen,

Rạng ngày ai về nhà nấy,

Há dễ ngọn đèn hai tim.

Ơ hờ…

 

Chiều chiều khăn bận áo ôm,

Đi tìm người bạn từ đầu hôm đến dừ.

 

Dở dang dang dở khi chiều,

Mưa rơi chớp dật, cũng liều mà đi.

 

Đầu hôm đội nón đi chơi,

Nghe đây tài chuyện, đẹp lời anh vô.

 

Đê m  khuya hạnh đèn thắp lên,

Vì chưng thương nhớ cho nên đi tìm.

 

Đi ngang thấy búp hoa đào,

Muốn vào mà bẻ, sợ bờ rào lắm gây.

 

Đi qua nghe tiếng em reo,

Nghe xa em kéo, những muốn đeo em về.

 

Đi qua nghe tiếng em đàn

Dừng chân đứng lại thở than đôi lời.

 

Đi qua nghe tiếng em đàn,

Cá mười khe đứng lại, chim trên ngàn độ im.

 

Đi qua thấy ngọn đèn chao,

Biết em còn thức, mừng sao hỡi mừng.

 

Đồn đây là chốn đào nguyên,

Trăng thanh gió mát cắm thuyền dạo chơi.

 

Đồn đây có gái má đào,

Cát đằng đưa lại, anh hào tới đây,

Trước nhờ nguyệt lão xe dây,

Sắc cầm đưa lại đó đây một nhà.

 

Đồn đây có mở trường thi,

Sẽ chân anh bước đến đây xem bài.

 

Đồn rằng có gái tốt tươi,

Ví hay tăm tiếng đến tai anh rày,

Anh nói cho dì mình hay,

Dì mình hay ví ra tay ví cùng.

Ví cho con gái bỏ chồng,

Con trai bỏ vợ, mẹ dòng bỏ con.

Ví cho nát đám cỏ non,

Điều kia long nõ, kêu tròn như vo,

Ví cho nước Hán sang Hồ,

Nước Tần sang Sở, nước Ngô sang Lào.

Ví cho sóng nổi ba đào,

Một trăm cuộn chỉ lọt vào trôn kim.

 

Mấy người hát tối hôm qua

Hôm nay không hát cho ta nghe cùng

Hát cho con gái có chồng,

Con trai có vợ, mẹ dòng có con.

 

B. Hát chào: Là bước hát sau hát dạo, nam nữ chào hỏi nhau

 

Chào chàng bước tới cảnh này,

Chùa vui cực lạc trồng cây bồ đề.

 

Chào chàng mến cảnh vườn hoa,

Một sân hòe quế, một nhà trúc mai.

 

Chào chàng bước tới sân đình,

Tay bưng đôi chén rượu quỳnh ra chơi.

 

Chào chàng thiên lý giang san,

Nước non cách mấy dặm ngàn đến chơi.

 

Chào chàng bước tới sân Lai,

Trăng trong bóng nguyệt, gió ngoài đường phong.

(Ghi chú: sân Lai là sân nhà Lão Lai Tử)

 

Chào chàng tới cảnh giao du,

Lưu Linh, đàn Bá, cờ Thu, thơ Đường.

 

Chào chàng nho sĩ vài lời,

Gọi là phường vải nhởi chơi theo mùa.

 

Chào chàng, một tiếng chào chung,

Những ai đó hạ (hả), mà đông rứa hè?

 

Khi máy mắt, khi nhện sa,

Khi chuột rích trong nhà,

Khi khách kêu ngoài ngõ,

Tay em quay xa đủng đỉnh,

Tay em cầm chìa khoa động đào,

Bước năm lần cửa ra chào bạn quen.

 

Sơn sơn xuất anh hùng hào kiệt,

Nguyệt nguyệt bằng trí dũng tài hoa,

Chào chàng nho sĩ tới nhà em chơi.

 

Xáp anh giữa hội đò đưa,

Đã bao lần xáp mà chưa dám chào.

 

Nam chào:

Chào phường đến kéo đã đông

Co o nho nhỏ có chồng hay chưa?

(Ghi chú: Kéo ở đây là kéo xa quay  khung cửi)

 

Cánh hồng quen lối gió đưa,

Giang sơn quen mặt, chào thưa xin chào!

 

Đến đây đông thật là đông,

Chào bên nam thì mất lòng bên nữ,

Chào quân tử thì sợ dạ thuyền quyên,

Cho tôi xin chào chung một tiếng

Kẻo chào riêng bạn cười.

 

Đến đây xin chào chung chào chạ,

Anh xin chào tất cả chị em

Chào rồi hỏi tuổi hỏi tên

Hỏi nhà hỏi cửa,  hỏi liệu có kết duyên Châu Trần.

 

Mận chào tùng, cúc, liễu, mai,

Mận chào đào thắm một vài ba câu.

 

Xáp anh thì xáp cho liền,

Đừng đôi ba ngày một bận, thêm phiền long anh.

 

Tối tăm biết trúc là mai,

Biết đào hay liễu, biết ai mà chào?

 

C. Hát mừng:

 

Ầm ầm nghe tiếng ong San

Chị em cất cánh lên ngàn tìm hoa.

(Ghi chú: Câu này là các cô phường vải hát mừng Xứ San Phan Bội Châu )

 

Bấy lâu vắng mặt khát khao,

Giờ đây thấy mặt, mừng sao hỡi mừng.

 

Bữa nay ta lại gặp ta,

Giá như lụa Hạ thêu hoa vẽ rồng.

(Ghi chú: lụa Hạ, là thứ lụa nổi tiếng của làng Hạ  - Châu Phong – Đức Thọ)

 

Đến đây mừng cảnh mừng hoa,

Trước mừng lân lí, sau ra mừng nường.

 

Đến đây mừng cảnh hữu tình,

Trước mừng lân lí, sau mừng mình em đây.

 

Mấy khi khách tới vườn hoa,

Hoa đào đỏ thắm, sen pha bóng hồng.

 

Mấy lâu vắng mặt đeo phiền,

Bây giờ kháp mặt, như tiên kháp rồng.

 

Mấy lâu vắng mặt cô bay,

Trong lòng bối rối, hai tay rã rời,

Bây giờ kháp mặt nàng rồi,

Cơn buồn đã giảm, cơn vui vui dần.

 

Nữ hát mừng:

Một mừng  Tần Tấn gặp nhau,

Hai mừng ngỏ ý Trần Châu một nhà,

Ba mừng vui vẻ giao hòa,

Bốn mừng đây đó trước xa sau gần,

Năm mừng đi lại ân cần,

Sáu mừng không để đêm xuân mơ màng,

Bảy mừng nên đạo cương thường,

Tám mừng giải tỏ can trường  thề chung,

Chín mừng có khách non bồng,

Mười mừng kết nghĩa loan phòng từ đây.

 

Mừng chàng nấu sử sôi kinh,

Học hành chín chắn, công trình dẻo dai.

- Mừng nường ráo vải hồ tơ,

Cưởi canh lão luyện, tay đưa mỏng mềm.

 

Mừng chàng thất bộ tài cao,

Văn nhân tưởng đến má đào hây hây.

- Mừng nàng tứ đức gồm hay,

Công dung ngôn hạnh xưa nay mấy người.

 

Mừng chàng riêng một góc trời,

Gồm hai văn võ, rạch đồi sơn hà

- Mừng ta, ta lại mừng mình,

Mừngđôi câu ví vừa xinh vừa dòn.

 

D. Hát hỏi:

 

Chào mừng đã cạn lời rồi,

Dám xin ướm hỏi một hai sự tình,

Hỏi chàng, chàng nói cho minh,

Rồi ra ta sẽ kết tình Trần Châu.

 

Anh đà có vợ con chưa,

Mà anh ăn nói gió đưa ngọt ngào?

Mẹ già giờ ở nơi nao

Để em tìm vào hầu hạ thay anh?

 

Búp hoa lí là nụ hoa lăng,

Ở nhà thầy mẹ dặn răng anh mồ?

- Búp hoa lí là nụ hoa lài,

Ở nhà thấy mẹ dặn kết một ngài như em.

 

Chiếc tàu đi khắp đó đây,

Biết rồi có đỗ chốn này hay không?

- Tàu đà chạy khắp đó đây,

Nhiều nơi đã đỗ, nơi này vẫn hơn.

 

Đến đây hỏi thật nhà chàng,

Ông bà tiên tổ là sang hay hèn?

- Nhà anh nóc trổ lên trời,

Ông tổ bảy mươi đời thì chết đã lâu,

Trong nhà ngõ trước ngõ sau,

Nhìn vào trong bếp đầu rau ba hòn.

(Ghi chú: Câu trả lời này là của Nguyễn Công Trứ)

 

Đến đây hỏi khách đôi lời,

Đầu dây múi nhợ xe rồi hay chưa?

- Anh hùng ngỏ với thuyền quyên,

Đang còn đợi bạn chưa kết duyên Châu Trần.

 

Hai ta khác xã khác làng,

Hỏi ai mách bảo cho chàng biết ta?

- Em như mặt nguyệt đêm rằm,

Tiếng thơm bay nức, anh nằm anh mơ,

Biết em từ thuở còn thơ,

Hôm nay kháp mặt tình tơ tơ tình.

 

Hỏi chàng quê quán nơi nao,

Sao mà chàng biết vườn đào có huê?

- Quê anh vốn ở Hoan Châu,

Họ Hòang tên Giáp xuân thu đôi mười,

Thấy em đã đẹp lại tươi,

Vậy nên anh đến ngỏ lời tri âm.

(Ghi chú: Hoàng giáp thực ra không phải tên họ mà là học vị của người có đến hai lần đỗ tiến sĩ, còn gọi là nhị giáp tiến sĩ, người đối đáp không xưng tên mà ngầm ý khoe hàm học vị; Hoan Châu là Xứ Nghệ)

 

Hỏi chàng chơi chốn vườn hoa,

Chính chuyên nông sĩ hay là công thương?

- Chữ rằng nhất sĩ nhì nông,

Đã hay kinh sử lại thông cày bừa.

 

Nam hỏi:

Hỏi em cây quế mấy cành,

Cây sung mấy nụ, cây hành mấy hoa?

Hỏi em phụ mẫu tại gia,

Chị em sum họp mấy nhà mấy nơi?

- Thưa anh cây quế năm ngành,

Cây sung năm nụ, cây hành năm hoa,

Song thân thượng tại ở nhà,

Hai anh hai chị việc thất gia đành rồi,

Còn em lan quế một chồi,

Đang còn tưởng vọng những nơi anh hùng.

 

Tên anh cậu Lựu, chú Lài,

Không tin em hỏi trúc mai cho tường.

- Tên em o Quế, o Hường,

Khôngtin anh hỏi trửa phường mà coi.

 

Chim khôn ăn trái nhạn lồng,

Ngày ăn tối đỗ đã vào lồng ai chưa?

- Chàng hỏi thì thiếp xin thưa,

Ngày ăn tối đỗ, nhưng chưa vào lồng.

 

Đến đây cận thủy xa ngư,

Hỏi thăm cá đã vào lừ hay chưa?

- Con cá đợi gió, đợi mưa,

Trời chưa phong vũ, cá chưa vô lừ.

 

Hỏi người mặc áo thay vai,

Khăn thâm chít  trốc con ai rứa phường?

- Áo rách thì em vá vai,

Con thầy con mẹ chứ con ai nữa dừ.

 

Hỏi người chân đạp, tay đưa,

Dầu treo ngang cánh, chồng chưa hỡi người?

- Chân em đạp, tay em đưa,

Dầu treo ngang cánh em chưa có chồng.

(Ghi chú: chân đạp, tay đưa, dầu treo ngang cánh là hình ảnh cô thơ dệt vải đêm)

 

Hỡi người bạn cũ quen ta,

Có ai như bạn, giúp ta một người,

Một người mười tám cho xinh,

Lời ăn tiếng nói như mình mình ơi?

- Có ai ta dạm cho mình,

Không ai ta lại thế mình được chăng?